Articles

Go Into The World. Mark 16:15.

Author: Mangkhum Tonsing

I thupi “Khovel tengteng ah pai unla…” chih i gen chetna dingin huai kua gen hi a, a sawltu kua hi a, sawl a omte kua hi hiam chih i genchian masa ut hi. Khovel pumpi ah Tanchinhoih hilh dinga a sawltu leh gentu Jesu Khrist ahi chih i thupi lakna apan a chiang mahmah hi. Sawla omte ahihleh Jesu Khrist gingtu Khristian kichite amah hondampa leh Toupa a pomte tengteng ahi uhi.

Nna khatpeuh sepna ah a poimoh mahmah bel kipumpiakna (commitment) ahi. Gingtute missions nna sepna nungzui bawlna ah sap him ihi uhi. I sapna uh lah a thupi mahmah ngal a, hiai thupiak liantak leh thupiak gol semkhe ding ihih u leh bang in ei hong tokthou a, bang in Khrist a dinga kal khat hon suan beh sak ding hiam? Hiai a i thupi tel uh i sim leh Khristiante om muang hithiat a, vangam lut ding ngak ding lela sap ihih louh dan uh a chiang hi. I nungzuihpa, Jesu Khrist, in “Khovel tengteng ah pai unla, thilsiam tengteng kiang ah Tanchinhoih hilh un.” chi in a nungzuite vaikhak hi.

‘The Times’ ah article section ah kigelh tangthu Evangelist khat leh SAS ex-militant kihouna kana simkha a, tua mipa min ahihleh Mark Davis ahi, amah tangthu hiai bang ahi:

“British military SAS intelligence sung ah kum 17 val kana sem a, Afghanistan ah Covert operation bawl din sawl in kei leh ka team te ka om uhi. Unit bangzah hiam in ka kikhen ua, unit khat ah mi 4/5 vel ka om uhi. Kou unit a dinga makaitu kei kahi. Unit khat sung ah unau bang mai in ka ki iit tuah ua, ka pangkhawm siam mahmah uhi. Ka solkar un hon sawlna na uah mission hon piak khempeuh subuching teitei dinga kipumpiak kahi ua, man piak ding om khempeuh sanglua kasak uh bangmah a omkei. Ka mission uh zoh buchinna ding ahihnak leh ka hinna uh taan ding leng poi kasa kei uhi. Ka kipumpiakna uh ka lenkip ua, ka mission uh a poimoh dan ka thei uhi. Nna ka sep peuh uh ka commanding officer pa un khawl dia hon sap mateng sem buching teitei din ka kuhkal uhi. Tun ah kei Khristian ka hong hita a, Khristian hinkhua a huai bang kipumpiakna koi ah om ahia? Huai banga kipumpiakna banghang a saptuamte lak ah mulou ka hi hiam? Kha mangthangte Khrist khebul ah pi dinga missions thupi sem ding gingtute koi ah om uh hiam? Koi ah omta ahia Khrist a dinga i thuak ngamna? Khrist a dinga i taan ngamna? Khrist a dinga i sih ngamna? Ka biakinn uah tulel a ka buaipih uh ahihleh bang chi bang tutna te lei ding? Huai tutna te bang chi bang puan a zem ding? Biakinn ah kua laa deihte sa ding? Hiai te ahi ka buaina pen uh. Ka lungtang a na lua. Khrist a dinga kalsuan khengam om nawnlou hiam? Pathian in mission hon piak pen poimoh sa nawnlou ihi di uam?”

Tun ah ei Khristian community sung ah na commanding officer kua hi hiam chih kidong lehang, tampiten Jesu Khrist ichi ngei ding uhi. Huai chih bel a nuam mahmah a, ahihhangin tampiten Khrist theikha ngeilou bangmai in i hing thei mawk uhi. Sep ding neilou bangmai in i omna uah i tumuang gawpta ua, buhlak ding min mahmah hinapi in a la ding, a kuankhe ding i tawm lua uhi. Kipumpiakna koi ah om ahia?

Pathian sapna ‘calling’ ichih thil banghiam khat na hih ding hong kawkmuh tu lel ahikei a, sapna ichih na hinkhua hon thunun dimdem a, nang leng za a za na kipumpiak a, na sapna pen thildang teng sang leh nang sanga lianzaw leh thupizaw ahihdan na theih pen ahi. Huai ahi Pathian sapna za ichih ten akuankhiat ma ua chiangtak a amuh masak uh. Khovel ah Tanchinhoih tangkou pih

dinga i kisak lai in, i Tanchinhoih kep pen i thei taktak mah hiam? Kua nungzui ihia chih i theichian mah hiam? A dik diam i gingtu hinkhua a Pathian sapna za khin hinapi a nasatak a thumthum lai kichi lehang? John Gray, English Political Philosopher, in a laibu ‘Straw Dogs’ kichi ah hichin ana gen hi: “Saptuamte ka et chiang in, minuamsa hon omkhawmna kamu a, hinkhua nuam theipen zang dinga kipia, taan ngamlou, sem ngamlou, sum ngamlou, tampi omna ahi.” Hiai bangte i zak chiangin koi mun a pai khial ihi ua chih ngaihsutna lianpi ahong piang hi.

Tanchinhoih ichih thil lemtaang (convenient) ahih ziak a i pom uh ahikei hi. Tanchinhoih i chih thil lemtaang kichite apan gamla mahmah ahizaw hi. Tanchinhoih ikep pen un midangte va ban ding leh Pathian iitna itutna dinga i hinna pen a man banga i piak ding ahihleh leng pe ngam dingin ahon sinsak hi. Tanchin Hoih in eimah ki manghilh a, i kross pua a, Jesu nungzui dingin ahon sinsak hi. Thudik apan gamla lua ahi diam; i Khristian hinkhua uah khovel thilte buaipih zawk a neita a, i khosak nopzawkna ding kia gel a, ahihkeileh i lohte uapat a sawm a khat missionary te kiang a pia a, ei pen i kuan utlouh man leh amau sepgim banga i sep ngap louh man ahizaw diam, chi le hang? Tuailaite, Tangthupha zakha nailoute, Tatna thupha ngeingaih nailoute kiang a kuan khe ding, Tanchinhoih vatut ding i ngaplouh na ziak uh i tangthupha gen ding pen i theih ding banga thei chian nailou, dik taktak mah ahihdan nungzuihna hinkhua ah chian manlou leh zangkha man ngeilou leh laisiangthou lunglut tak a sim taktak kha ngeilou i hih man uh ahi zo diam? I lunglutna lian penpen eimah hinkhua kia hi lailai hiam?

Pathian in Abraham a omna akipan a samkhia a, a sinsak a, huchiin khovel ah a sawllut kik nawn hi. Pathian in sawltak Paul avak thupi amusak a, khovel ah Tanchinhoih theihpihtu hi dingin a sawl kik nawn hi. Laisiangthou ah Khristian Heutu khempeuh khovel ah a Tanchin Hoih tangkoupih dinga a kuan ma un, a hinkhua uah Pathian thupina amu masa uhi. Eite’n kua thupina mukha ihi ua? Khovel ah lut dinga ikisak lai in, hon sawlpa thupina i hinkhua ah muh masak poimoh mahmah hi.

Matthai 28:19. “kuan unla, nam chih a pan nungzuite nawl un…” Gingtute bawl un achikei a, nungzuite bawl un achizaw hi. Dawite’n leng a gingta uh, ahihangin Khrist nungzui ahikei uhi. (Jacob 2:19). Nungzuihna (discipleship) ichih thu gintak lel sang in a thupi zo tham hi. Lungtang phur ziak a nna sem ihih lel leh huai kithalawpna abei chiang in i nasepte pen bang suak ding hiam? Nungzui ihih leh bel phurna in hon pi ahi nawn keia, i nungzuihpa’n hon pi ahizawta hi. Thil khempeuh na gintak pen na hinkhua a khatna pen leh poimoh nasakpen hi sese lou hi, ahihangin na gintak pen nungzui nahih leh bel kipumpiakna tellou a thil hitheilou ahong suak zel hi.

Mission Tuailai 2020 ah team bangzah hiam omte lak ah Team Timothy sunga nasepna Tanchinhoih va puak khiat ding chih ahi. Inn omna ding nei nawnlou, iit tu ding nei nawnlou, khamtheih sal a tang a, lampi kiang khawng giahbuk ding a zang mai te kiang ah Tanchinhoih a kitun a, amaute lungtang dawtkha pen bel a tuailai pih te un amaute Khrist iitna a a iit theih uh lamdang asa pen uhi. Amauten thu hoih laa hoih te ziak a Pathian in iit ahi chih a chian kei ua, a mihinpih ten huai Tanchinhoih iitna toh a kiang mahmah ua ava tut na un Pathian iitna thupi dan muhloh sak ana hizaw hi. I hinkhua ah “kon ngai lua” hon gal chihchih te sangin, “kon ngai lua” hon chih kia hilou a, hon langsakte iitna kichian zaw hi. Huai bang himahlou hiam eite leng Pathian in hon iitdan? Ahon gal et thoh kei a, a iitna langsak dingin Jesu Khrist hon sawl zaw hi. Amah mah hong kuan hilhial hi. Tanchinhoih i kep pen uh thilthupitak leh thilhihtheihna lianpi

nei ahi chih ka chian hi. Hinkhua a kheng lamdang thei a, hinkhua puksia dimdem te nangawn a tunding thei chih ka chian hi. Innkuan sung se mahmah lai nangawn Tanchinhoih in kheng lamdang thei ahi chih leng ka chian hi.

April 16, 1963, in Martin Luther King in ‘Letter from Birmingham Jail’ kichi suangkulh atan lai in agelh a, biakinn a saptuam heutute kiang ah akhak hi. Huai laithon ah agen pipen ahihleh laisiangthou ah Tanchinhoih in kuankhe dinga mi ngiat mah ahihdan a gen a, ‘the Macedonian call for aid’ achi a sawltak Paul in Macedonia ah mikhat panpihna ngen amuh bang in agen hi. Martin Luther in tua laithon agelhna ah, ‘kei Pastor kahi a, ka pa leng Pastor ahi a, ka pu leng Pastor ahi. Saptuamte ka iit a, tu in leng ka kahkhum lai hi. Diklou taka vaihawmna lak ah saptuam aw chiangtak a gingkhe ding hinapi bang hang a zakphak hilou ahia? Bang hang a daitak a saptuamte om ahi ua?’ Saptuam ahong din khiat a pan alak leh society khen lamdang theihna anei hi ahihangin a daih dide leh bel Pathian sapna ngeingaih lou ahihdan agen hi.

Diklou taka vaihawmna lak ah panla dinga dingkhe lou a ahihhanga khovel diklou ahihdan kia gengen nahih leh bel iitna nei nahi pah kei a, ‘moral compass’ nei hilel nahi. Manthatna guamthuk lam zuan a mitampite pai ahi chih na theih a, panpih ngai mah uh hiveh aw na chih a panla na hih leh iitna leh zahngaihna taktak nei nahi a, ahihhanga bangmah loh tuanlou nahih leh bel hoihlou ahihdan phawksuah lel hiteh.

‘Calling’ igen khak chiang in banghiam khat hih ding a sap ihi masa kei a, kuahiam khat kiang a sap ihi masa zaw hi. Sapna i zak leh a samtu leng om chihna ahihman in. Khovel a lut ding a kisa ihih lai un, bang hih dinga lut ihia chih chiantak a theih masak kul a, hon samtu kua ahia chih theih poimoh zosem lai hi. Mohpuakna ginom tak a len theilou ding ihih leh bel, khovel a lut dinga kisawlna pen manthatna kongkhak a lut dinga kisawl toh kibang ding hi. Kuahiamkhat tunga mohpuakna chiantak nei a nna sem ihih kei ding leh, sapna dawng ichih in gen neilou in omzia bei suah khin hi. Mipi tangpi ngaihsut dan in Pathian nasepna i gen khak chiang un lungsim a hong suak khe pah ahihleh; Pastor nasem te, Missionary dia kuan khe te, Evangelist te, leh Laisiangthou sinte bang ahi tangpi uhi. Ahihhangin Laisiangthou ah tuate kia in Pathian nasepna bawl thei ding chih koi mah ah kimu lou hi. Pathian nasepna i chih Thukhunthak vai ahi zenzen kei a, Genesis laibu ah i et leh Pathian in Adam nasep ding pia ahihdan imu hi. Eden huan enkol dingin mohpuakna pia a, tua bang nasepna ah Pathian in fellowship neihpih sek ahi chih leng imu nawn hi.

Pathian nna sepna ah sehtuam bik nna a chituam mawngmawng chih omlou hi. Thilsiam tengteng kiang ah Tanchinhoih hilh dinga sawl a i om pen thupiak gol ‘the great commissioning’ ichih pen ahi a, bang chi bang in huai na semsuah a chih pen bel hong tuam non hi. Huai nasepsuahna dinga lampi khat kia na tot ding chih om lou in, nang sep theih bangbang a sem dinga sap nahi zaw hi. Hinna khat nanei a, tua pen khalam leh salam a na khen sawm a na buai pihpih sang in, tua hinna na neih pen kua a dingin na zang hiam chih kul mahmah zo hi.

William Wilberforce in 1785 in Jesu lal leh hondampa dinga ahon sang tunglai in, amah kum 25 a upa ahi a, mivom suak leh sal a pi a omte mikangte khut apan zalenna muhsuah sak tum in ahinkhua hon zang hi. Ahong kipat khiat tung in politics a a kihelna pen sahkhua vai lou lua chi in kitawp sawm a, ahihhangin Pathian gam nasem khat, John Newton, ‘Amazing Grace’ chih gelh tupa’n amah a omna ah omlai dinga kun in hong kihou lem thei uhi. John Newton in

Wilberforce kiang ah tua na omna pen Pathian in poimoh sa a huai mun ah hon omsak ahi chi in gen a, Wilberforce in leng tua thuhilhna pen Pathian aw a zakna banga ngai in, parliamentarian hihna len suak in Khristian khangthu a dinga nasepna poimoh leh lian mahmah hon semsuah hi. Pathian in i omna apan hon zang nuam mahmah hi. I sep theih bangbang sem dingin aman hon deih hi.

Politics i gen chiang in William Wilberforce lungput masa dan bang tampiten kinei lailai hi. Khristiante politics ah kigolh khak louh ding ahihkeileh ‘secular’ vai himhim te toh kisai khak louh ding chih i lungput uh ana hikha sek hi. North leh South Korea i et leh South Korea pen gam khanghoih zo tham a, North Korea pen concentration camp mah abang hi. Aziak poimoh mahmah hiai tenih kideidanna khat a om hi. South Korea in political freedom nei a, North in bel tuabang zalenna neilou hi. South lam ah politics ah tampi ten zalen taka kigolh theihna nei un sahkhua vai ah leng zalenna nei in Pathian Tanchinhoih tangkoupih ding kikhamna omlou ahihman in, khovel pumpi a Khristian tamna khopi lian mahmah nihna suak hi. Laisiangthou ah government leh politics tungtawn a khovel hei lamdang Heutu tampi tanchin imu lai hi. Politics in mipi hinkhua banglam peuh a hetkha mahmah ahihman in, Khristian te tamsem kigolh in khovel hei lamdang zo le masawnna taktak ahong piang khe thei zo diam?

A nung izuih pa, Jesu Khrist, in hon sam a, “Khovel tengteng ah pai unla, thilsiam tengteng kiangah Tanchinhoih hilh un,” honchi hi. Nite ahoih nonkei a, hiai sapna na sepkhiat na dingin hun tampi na nei nonkei maithei hi. Sapna i tang pen zui a, semkhe dinga vanzat manpha hon suah thei ahon sampa mah ahi. Toupa’n ahon sapna mang a, kuan a, semkhe dingin ivek un hon vualzawl chiat hen. Amen.

----------

References:
#Letter from Birmingham Jail by Martin Luther King Jr. April 16. 1963.
#Straw dogs by John Gray.
#Amazing Grace in the life of William Wilberforce by John Piper.
#Christian Human rights (Intellectual History of the modern Age) by Samuel Moyn.
#The Holy Bible.

Get In Touch!

Contact Us

ebccpearsonmun1946@gmail.com
+91 - 76300 96544

Give Online

Online tungtawn a thilpiakte na piaknop leh hiailak click in.
Pearsonmun, Churachandpur, Manipur
envelopephone-handsetmap-markercrossmenuchevron-down linkedin facebook pinterest youtube rss twitter instagram facebook-blank rss-blank linkedin-blank pinterest youtube twitter instagram